Nghiên cứu mô hình rửa tiền xuyên biên giới và giám sát tiền ảo tại Trung Quốc đại lục và Đông Nam Á

Tác giả:Zhang Yin, Cố vấn Chiến lược Tuân thủ Chống tội phạm Tài chính của ACAMS

I. Giới thiệu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế kỹ thuật số, tiền ảo, với sự tiện lợi và ẩn danh xuyên biên giới độc đáo, đã dần trở thành một kênh quan trọng cho hoạt động rửa tiền của tội phạm toàn cầu. Trung Quốc đại lục và Đông Nam Á có những mối liên hệ và tương tác phức tạp trong các hoạt động rửa tiền bằng tiền ảo. Chính phủ Trung Quốc rất coi trọng những rủi ro do tiền ảo mang lại và vào năm 2021 đã ban hành một văn bản chỉ rõ rằng "đầu cơ tiền ảo làm gián đoạn trật tự tài chính và nuôi dưỡng các hoạt động bất hợp pháp và tội phạm như gian lận và rửa tiền". Mặc dù giao dịch tiền ảo bị nghiêm cấm ở Trung Quốc đại lục, nhưng số lượng lớn "tiền bị đánh cắp" do các tội phạm như gian lận mạng và gian lận viễn thông tạo ra vẫn được chuyển ra nước ngoài với sự trợ giúp của tiền ảo.

Hiện nay, giới học thuật và thực tiễn đã dần tăng cường nghiên cứu về rửa tiền xuyên biên giới bằng tiền ảo, nhưng vẫn còn thiếu tương đối nhiều nghiên cứu có hệ thống về khu vực cụ thể của Trung Quốc đại lục và Đông Nam Á. Bài báo này nhằm mục đích trình bày chuỗi rửa tiền xuyên biên giới và khuôn khổ pháp lý hiện tại thông qua phân loại, phân tích chuỗi và nghiên cứu trường hợp, đồng thời cung cấp các kết quả nghiên cứu có mục tiêu hơn và các tài liệu tham khảo thực tế cho các lĩnh vực liên quan.

II. Nguồn và đường dẫn chuyển tiền của tội phạm ở Trung Quốc đại lục

(I)Nguồn tiền của tội phạm

Ở Trung Quốc đại lục, gian lận mạng viễn thông mới, cờ bạc trực tuyến, bán thông tin công dân bất hợp pháp, mô hình kim tự tháp, cờ bạc và các hoạt động tội phạm khác là những nguồn tiền bất hợp pháp chính. Ví dụ, CCTV đã từng đưa tin về một vụ buôn bán thông tin cá nhân trên "web đen". Băng nhóm tội phạm đã sử dụng tiền ảo để rửa hơn 2 tỷ nhân dân tệ trong một năm. Số tiền bị đánh cắp do những tội phạm thượng nguồn này tạo ra ban đầu ở dạng tiền mặt hoặc tiền kỹ thuật số. Những tên tội phạm đã thu thập tiền thông qua các tài khoản ngân hàng trong nước và các công cụ thanh toán của bên thứ ba để đặt nền tảng cho các lần chuyển tiền tiếp theo.

(II) Liên kết chuyển tiền

Tạo và thu tiền:

Số tiền bị đánh cắp do các tội phạm thượng nguồn tạo ra, dù là tiền mặt hay tiền kỹ thuật số, cần phải được tập trung thông qua một số kênh nhất định. Dưới dạng tiền mặt, tội phạm có thể gửi tiền vào nhiều tài khoản ngân hàng để trốn tránh việc giám sát giao dịch quy mô lớn của ngân hàng; đối với tiền kỹ thuật số, chúng sử dụng tài khoản ví để thu tiền và chuẩn bị cho việc trao đổi và chuyển tiền sau đó.

Trao đổi và phân tán:

Để chuyển đổi tiền mặt RMB thành tiền ảo dễ chuyển qua biên giới, tội phạm thường sử dụng các ngân hàng ngầm và các kênh trao đổi xuyên biên giới. Thông qua các kênh bất hợp pháp này, tiền mặt RMB nhanh chóng được đổi thành stablecoin (như USDT) hoặc tài sản được mã hóa như Bitcoin. Đồng thời, để trốn tránh sự giám sát và theo dõi, nghi phạm tội phạm sẽ mở nhiều tài khoản ngân hàng và tài khoản ví, và thường xuyên trao đổi tiền ảo theo cách "vào nhanh và ra nhanh", khiến dòng tiền phân tán và phức tạp hơn.

Sàn giao dịch tiền ảo và giao dịch P2P:

Sàn giao dịch phi tập trung và nền tảng giao dịch ngang hàng (P2P) đã trở thành nơi quan trọng để tội phạm chuyển đổi tiền tệ. Sau khi đổi RMB lấy USDT, BTC hoặc các tài sản kỹ thuật số khác, chúng sử dụng các kênh bên ngoài để chuyển tiền sang các nền tảng ở nước ngoài. Trong quá trình này, đặc điểm dòng vốn xuyên biên giới của các sàn giao dịch và tính ẩn danh tương đối của các giao dịch P2P tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển tiền của tội phạm.

Máy trộn và dịch vụ ẩn danh:

Để tăng thêm độ khó trong việc theo dõi quỹ, một số tội phạm sẽ sử dụng các phương tiện kỹ thuật như máy trộn (như Tornado Cash) hoặc giao thức cầu nối chuỗi chéo. Các công nghệ này có thể trộn tiền của tội phạm với các quỹ khác, thay đổi dòng chảy và đặc điểm của quỹ, đồng thời khiến các cơ quan quản lý và thực thi pháp luật khó theo dõi nguồn tiền thực sự.

Tóm lại, con đường cơ bản của hoạt động rửa tiền bằng tiền ảo có thể được tóm tắt như sau:

Thu nhập từ tội phạm → Tài khoản RMB → Sàn giao dịch tiền điện tử (bao gồm cả stablecoin) → Chuyển tiền quốc tế

Quá trình này liên quan đến nhiều liên kết và nhiều phương tiện. Mỗi liên kết đều có khả năng trốn tránh sự giám sát và cần phải kết hợp thêm phân tích theo dõi trên chuỗi để phát hiện ra các mô hình điển hình.

III. Vai trò và cách sử dụng stablecoin trong quá trình rửa tiền

(I)Ưu điểm của stablecoin

Lý do tại sao stablecoin (như USDT) đóng vai trò quan trọng trong hoạt động rửa tiền xuyên biên giới là do những ưu điểm độc đáo của chúng. Đầu tiên, stablecoin được neo vào đô la Mỹ hoặc tiền tệ hợp pháp, đạt được sự ổn định tương đối về giá trị. Điều này cho phép các quỹ bất hợp pháp tránh được rủi ro về biến động giá mạnh của tiền điện tử trong quá trình trao đổi xuyên biên giới và bảo toàn giá trị, giúp tội phạm dễ dàng vận hành tiền hơn. Thứ hai, stablecoin có tính thanh khoản cực kỳ mạnh và được chấp nhận trên toàn cầu. Thông qua mạng lưới blockchain, chúng có thể thực hiện chuyển tiền xuyên biên giới ngay lập tức mà không cần thông qua các hệ thống tài chính truyền thống như ngân hàng, cải thiện đáng kể hiệu quả chuyển tiền.

(II)Chế độ sử dụng

Trao đổi và chuyển tiền trong nước:

Tội phạm ở Trung Quốc thường đổi RMB thành stablecoin trước trên thị trường OTC (giao dịch không cần kê đơn) trong nước hoặc các sàn giao dịch. Phương pháp trao đổi này tương đối thuận tiện và các thực thể giao dịch trên thị trường OTC tương đối phân tán, khiến việc giám sát trở nên khó khăn hơn. Sau khi trao đổi hoàn tất, các stablecoin được chuyển đến các địa chỉ ví ở nước ngoài thông qua mạng lưới blockchain để chuẩn bị cho các hoạt động xuyên biên giới tiếp theo.

Chuyển tiền và hoán đổi xuyên biên giới:

Ở nước ngoài, tội phạm chuyển các loại tiền ổn định như USDT đến các sàn giao dịch ở Singapore, Thái Lan và những nơi khác, sau đó đổi chúng thành tiền mặt để đổi sang ngoại tệ (như đô la Mỹ, baht Thái, v.v.) nhằm mục đích chuyển đổi tiền hợp pháp. Ngoài ra, tiền ổn định cũng có thể được trao đổi với các loại tiền tệ khác (như Bitcoin và Ethereum) trên các nền tảng tài sản ảo. Thông qua nhiều sàn giao dịch và chuyển tiền, nguồn và đích của tiền càng trở nên mơ hồ, làm tăng thêm độ khó trong việc theo dõi.

(III)Các trường hợp điển hình và quan điểm quản lý

Theo quan điểm thực hành quản lý, các quốc gia khác nhau có thái độ và biện pháp quản lý khác nhau đối với tiền ổn định. Vào tháng 3 năm 2025, cơ quan quản lý chứng khoán Thái Lan chính thức cho phép sử dụng USDT và USDC cho các giao dịch, công nhận vai trò của stablecoin trong thanh toán và giao dịch. Cơ quan quản lý Myanmar đã tiết lộ việc đóng nhiều vụ án bất hợp pháp sử dụng USDT để tiến hành trao đổi tiền ngầm, phản ánh việc sử dụng thực tế của USDT trong chuỗi rửa tiền Đông Nam Á. Những đặc điểm này của stablecoin khiến nó trở thành một công cụ quan trọng được các mạng lưới tội phạm sử dụng rộng rãi để chuyển vốn ra nước ngoài và các hoạt động rửa tiền quốc tế, và tính năng này đã được xác minh thêm trong các phân tích trường hợp trên chuỗi tiếp theo.

@unsplash

IV. Phân tích trên chuỗi và các nghiên cứu điển hình

(I)Các công cụ phân tích trên chuỗi

Các nền tảng bảo mật chuỗi khối như Beosin đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích trên chuỗi về rửa tiền tiền ảo. Các nền tảng này thu thập dữ liệu chuỗi khối công khai, đánh dấu các địa chỉ đáng ngờ và phân tích hướng dòng tiền, đồng thời có thể xác định các hành vi bất thường như dòng tiền vào và ra thường xuyên cũng như việc tham gia gửi và rút tiền trên sàn giao dịch. Đồng thời, kết hợp với khả năng xử lý dữ liệu, phân tích mạnh mẽ và công nghệ trí tuệ nhân tạo, một hệ thống lập hồ sơ địa chỉ hoàn chỉnh đã được thiết lập. Các khả năng liên quan đã được sử dụng rộng rãi trong các cuộc điều tra chống rửa tiền, theo dõi tài sản và hỗ trợ tình báo tội phạm được mã hóa, cung cấp hỗ trợ dữ liệu quan trọng và đảm bảo kỹ thuật cho phân tích thực nghiệm trong báo cáo này, đồng thời cũng trở thành phương tiện kỹ thuật không thể thiếu trong công tác chống rửa tiền.

(II) Phân tích trường hợp điển hình

Trường hợp 1: Buôn bán thông tin chuyến bay sử dụng Yibifu để rửa tiền

Bối cảnh vụ án:

Trong nửa đầu năm 2024, các vụ gian lận viễn thông nhắm vào hành khách đi máy bay thường xuyên xảy ra ở Trung Quốc. Các băng nhóm lừa đảo đã sử dụng thông tin hành khách thu thập được thông qua các kênh bất hợp pháp, đóng giả nhân viên hãng hàng không hoặc nhân viên yêu cầu bồi thường bảo hiểm và dụ dỗ hành khách tải xuống các ứng dụng giả mạo, điền thông tin thẻ ngân hàng hoặc chuyển tiền trực tiếp với lý do "có thể bồi thường cho các chuyến bay bị hoãn" để thực hiện hành vi gian lận.

Thông qua nhiều kênh để tìm nguồn rò rỉ thông tin, người ta phát hiện ra rằng một thương gia tg nào đó đã công khai bán thông tin chuyến bay theo từng phần. Sau khi lấy được địa chỉ thanh toán của người bán từ nhóm tg, tình hình tài chính đã được phân tích và phát hiện ra rằng một phần tiền của họ đã vào Yibifu (một tổ chức thanh toán tiền ảo có trụ sở tại Đông Nam Á, cung cấp dịch vụ tiền tệ hợp pháp và trao đổi tiền ảo, tuyên bố rằng số lượng người dùng đã lên tới hàng chục triệu và là một kênh quan trọng để rửa tiền hỗn hợp bất hợp pháp và tội phạm trong nước), sử dụng hoạt động kế toán tập trung và trao đổi tiền tệ hợp pháp của Yibifu để rửa tiền.

Phân tích mô hình dòng vốn:

[Hình 1: Phân tích các đường dẫn rửa tiền liên quan đến Yibipay]

1. Địa chỉ của người mua là kẻ lừa đảo. Sau khi mua thông tin chuyến bay của hành khách từ người bán, kẻ lừa đảo liên lạc với hành khách thông qua thông tin liên lạc mà hành khách đã lưu và lừa đảo hành khách.

2.Sau khi người bán nhận được tiền của người mua, người đó sẽ chuyển tiền lãi, một phần trong số đó sẽ được chuyển cho YibiPay. Từ mô hình tài trợ của YibiPay, có thể suy ra rằngĐịa chỉ người dùng YibiPay trong hình phải tương ứng với tài khoản riêng của người bán được mở trong YibiPay.

3.Sau khi tiền vào YibiPay, do số lượng người dùng YibiPay lớn nên nguồn và đích của tiền phức tạp và khó theo dõi, do đó đạt được hiệu ứng trộn tiền tệ.Người bán có thể thao túng tài khoản của mìnhvà rút tiền vào các ví khác trên chuỗi hoặc trực tiếp thông qua hoạt động kinh doanh trao đổi tiền tệ hợp pháp của YibiPay để đạt được mục đích rửa tiền và rút tiền.

Hình sau là sơ đồ đơn giản hóa mô hình dòng vốn của Yibifu:

[Hình 2: Sơ đồ đơn giản hóa mô hình dòng vốn của Yibifu]

Nghiên cứu tình huống 2: Tội phạm rửa tiền sử dụng nền tảng bảo lãnh

Bối cảnh vụ án:

Trong những năm gần đây, các loại tội phạm liên quan đến tiền ảo rất đa dạng và phức tạp. "Giết lợn + đầu tư gian lận", "lừa đảo phát sóng trực tiếp trực tuyến", "buôn bán thông tin bất hợp pháp", "buôn người", "cờ bạc" và các hoạt động kinh doanh bất hợp pháp và tội phạm trước đây liên quan đến tiền tệ hợp pháp hầu như đều áp dụng hình thức thu thập và thanh toán tiền ảo trực tuyến. Các kênh chuyển tiền đã trở nên đan xen và ẩn giấu, ngày càng có nhiều hoạt động bất hợp pháp và tội phạm chuyển tiền bất hợp pháp thông qua mô hình "liên hệ trực tuyến + trao đổi tận nhà". Các nền tảng bảo lãnh do Haowang Guarantee đại diện sử dụng Telegram làm nhà mạng hoạt động cốt lõi và cung cấp các dịch vụ toàn diện, một cửa cho các ngành công nghiệp đen và xám như gian lận trực tuyến bằng cách thành lập các nhóm và kênh liên quan. Công ty mẹ của Haowang Guarantee là "Huiwang Group" đã được đưa vào danh sách Biện pháp đặc biệt của Hoa Kỳ: Đạo luật FinCEN 9714 và Đạo luật US Patriot 311 vào ngày 1 tháng 5 năm 2025.

Phân tích mô hình giao dịch:

1.Người mua và người bán hàng đầu (thương nhân) tạo một nhóm công khai trên nền tảng bảo lãnh, đặt tên nhóm, quy tắc nhóm công khai, nhân viên bán hàng, quảng cáo và thông tin khác và tiếp tục tiến hành kinh doanh.Nền tảng bảo lãnh tính một khoản phí hàng tháng để cung cấp dịch vụ báo cáo giao dịch và kế toán.

2.Khách hàng kiểm tra thông tin cung cầu trong nhóm công khai bảo lãnh, chọn mục tiêu giao dịch, sau đó liên hệ với "nhân viên bán hàng nhóm công khai" để sắp xếp giao dịch được bảo lãnh. Hoặc, người mua và người bán làm rõ nội dung giao dịch, hàng hóa và giá cả, sau khi tự hoàn tất đàm phán, liên hệ với "dịch vụ khách hàng bảo lãnh" để sắp xếp nhóm giao dịch tiến hành bảo lãnh giao dịch.

3.Sau khi người mua và người bán xác nhận giao dịch trực tuyến, thương gia sẽ sắp xếp nhân viên ngoại tuyến (thường được gọi là "mazai") gặp khách hàng tại địa chỉ được chỉ định để giao dịch trực tiếp (thường là trung tâm mua sắm, nhà ga, tòa nhà văn phòng và các khu vực khác có lưu lượng truy cập cao để tránh bị giám sát). Giao dịch đã hoàn tất,và số tiền được rửa bằng cách tách biệt trực tuyến và ngoại tuyến.

4.Hình bên dưới là ví dụ thực tế về một thương gia thu U bằng tiền mặt ngoại tuyến.Bằng cách truy tìm nguồn tiền chính của mình, có thể thấy rằng một số tiền lớn đã được nhận từ Huiwang Entertainment.Phần tiền này có thể là tiền thu được từ các tội phạm bất hợp pháp sau khi bị các nền tảng cờ bạc trộn lẫn.Nguồn tiền của nó thậm chí còn phức tạp hơn, chảy trực tiếp hoặc gián tiếp đến nhiều địa chỉ của nhiều thương gia. Do có nhiều nguồn tiền tại các địa chỉ liên quan, sau khi trộn lẫn, độ khó theo dõi tiền đã tăng lên rất nhiều.

【Hình 3: Phân tích đơn giản về đường đi vốn của chuỗi thu tiền mặt U】

V. Phân tích các quốc gia và khu vực liên quan

(I)Trung Quốc đại lục

Trung Quốc đại lục đã áp dụng chính sách cấm nghiêm ngặt đối với các giao dịch tiền ảo. Do đó, để thực hiện chuyển tiền bất hợp pháp xuyên biên giới trong nước, trước tiên cần phải chuyển đổi Nhân dân tệ thành tài sản được mã hóa thông qua các ngân hàng ngầm hoặc thị trường OTC, sau đó mới chuyển ra nước ngoài. Trọng tâm của các cơ quan quản lý là chống lại hoạt động gây quỹ bất hợp pháp, rửa tiền và các tổ chức bất hợp pháp cung cấp dịch vụ giao dịch tiền ảo trong nước, đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ Nhân dân tệ kỹ thuật số để điều chỉnh hệ thống lưu thông tiền tệ và giảm khả năng rửa tiền tiền ảo từ nguồn.

(II) Đặc khu hành chính Hồng Kông

Là một trung tâm tài chính quốc tế, Hồng Kông đã thu hút một lượng lớn tiền xuyên biên giới. Để tăng cường giám sát tài sản ảo, Hồng Kông đã triển khai hệ thống cấp phép VASP (Nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo) vào năm 2023. Bất kỳ tổ chức nào cung cấp dịch vụ tài sản ảo đều phải xin giấy phép từ Ủy ban Chứng khoán và Tương lai. Bất chấp việc thắt chặt giám sát, một số tội phạm vẫn sử dụng các sàn giao dịch và văn phòng gia đình của Hồng Kông để rửa tiền. Ví dụ, một số khoản tiền trong vụ án Singapore đã chảy qua Hồng Kông. Điều này cho thấy Hồng Kông cần tăng cường hơn nữa việc giám sát các tổ chức tài chính và các nhà cung cấp dịch vụ liên quan trong quá trình quản lý để ngăn chặn việc chúng bị sử dụng bất hợp pháp.

(III)Singapore

Là một trung tâm tài chính toàn cầu, Singapore đã thực hiện các biện pháp quản lý chặt chẽ đối với tài sản ảo. Hệ thống cấp phép sàn giao dịch sẽ được triển khai vào năm 2023. Nhiều nền tảng đã được cấp phép và cần tăng cường các biện pháp KYC/AML (xác định danh tính khách hàng/chống rửa tiền). Một lượng lớn tiền xuyên biên giới được chuyển đổi và thanh toán thông qua Singapore. Nhiều vụ án trong nước đã chỉ ra rằng các băng nhóm rửa tiền sử dụng hệ thống tài chính và nền tảng tài sản ảo trong nước để che giấu tài sản. Trọng tâm quản lý của Singapore là tăng cường giám sát các tổ chức được cấp phép để đảm bảo rằng họ tuân thủ nghiêm ngặt các quy định chống rửa tiền, đồng thời sử dụng cơ sở hạ tầng tài chính lành mạnh của mình để cải thiện khả năng giám sát dòng vốn xuyên biên giới.

(IV)Thái Lan

Quy định của Thái Lan tương đối cởi mở và SEC (Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Thái Lan) đã đưa USDT và USDC vào các sản phẩm giao dịch của mình. Đạo luật Thanh toán của Ngân hàng Thái Lan cũng bao gồm các dịch vụ tài sản kỹ thuật số, cho phép thanh toán bằng đồng tiền ổn định trong nước. Trong các vụ rửa tiền, tội phạm trong khu vực thường đổi USDT lấy đồng baht Thái hoặc đô la Mỹ thông qua các sàn giao dịch của Thái Lan rồi chuyển tiền. Trong khi mở ra sự đổi mới, Thái Lan cần tăng cường giám sát các sàn giao dịch và các tổ chức khác, cải thiện các biện pháp chống rửa tiền và ngăn chặn việc lạm dụng đồng tiền ổn định.

(V)Philippines

Ngân hàng Trung ương Philippines (BSP) đang tích cực tìm hiểu về quy định đối với stablecoin và đã chấp thuận cho Coins.ph thử nghiệm stablecoin PHPC neo bằng peso trong một hộp cát quản lý. Khung quản lý của quốc gia này khuyến khích đổi mới và có kế hoạch thiết kế các rào cản quản lý cho VASP và các tổ chức tài chính phát hành stablecoin. Về quy định về rửa tiền, Philippines trước đây đã tiến hành một cuộc điều tra nghiêm ngặt đối với các giao dịch tiền điện tử không kê đơn bất hợp pháp. Mô hình quản lý của Philippines cố gắng tìm kiếm sự cân bằng giữa đổi mới và kiểm soát rủi ro, đồng thời hướng dẫn quá trình phát triển tuân thủ của stablecoin bằng cách thiết lập các cơ chế như hộp cát quản lý, đồng thời trấn áp các giao dịch bất hợp pháp.

(VI) Campuchia

Năm 2025, Ngân hàng Trung ương Campuchia đã ban hành các quy định cho phép các ngân hàng nắm giữ "các đồng tiền ổn định đủ điều kiện", nhưng cấm các ngân hàng vận hành tiền điện tử và thực hiện các hoạt động thanh toán. Chính sách này tạo điều kiện cho các kênh ngầm lợi dụng thị trường tiền ổn định của Campuchia để thực hiện chuyển tiền xuyên biên giới, trong khi các kênh thanh toán và trao đổi chính thức bị hạn chế. Campuchia cần tăng cường trấn áp các kênh ngầm đồng thời khuyến khích việc áp dụng hợp lý các đồng tiền ổn định, cải thiện khuôn khổ quản lý và ngăn chặn việc sử dụng các đồng tiền ổn định cho các hoạt động rửa tiền bất hợp pháp.

(VII) Myanmar

Chính phủ Myanmar nghiêm cấm các giao dịch tiền kỹ thuật số và tăng cường thực thi pháp luật. Ngân hàng Trung ương Myanmar đã cấm giao dịch tiền điện tử trái phép và trấn áp các ngân hàng ngầm sử dụng USDT (tilleke.com, n.d.). Tuy nhiên, do các giao dịch biên giới thường xuyên giữa Myanmar và các nước láng giềng và sự tồn tại của các không gian hoạt động mờ ám như các kênh trực tuyến, tội phạm vẫn có thể sử dụng các kênh này để rửa tiền ảo và công tác quản lý của Myanmar phải đối mặt với những thách thức lớn.

Nhìn chung,Trung Quốc đại lục là nguồn tiền chính, trong khi các nước Đông Nam Á chủ yếu được sử dụng làm nơi trung chuyển hoặc thanh toán để rửa tiền. Sự khác biệt trong chính sách quản lý của các quốc gia khác nhau tạo điều kiện cho tội phạm "chênh lệch giá theo quy định", ảnh hưởng đến sự lựa chọn con đường phạm tội và xây dựng bản đồ mạng lưới rửa tiền phức tạp giữa các khu vực.

VI. Chính sách quản lý và khuôn khổ pháp lý đối với tài sản ảo và tiền điện tử ổn định

(I)Trung Quốc đại lục

Các văn bản chính thức của Trung Quốc định nghĩa rõ ràng các giao dịch tiền ảo là hoạt động tài chính bất hợp pháp (Chính phủ Nhân dân Trung ương Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, 2021). Luật Ngân hàng Nhân dân Trung Hoa và các luật, quy định khác cấm các tổ chức tài chính cung cấp dịch vụ cho các giao dịch tiền điện tử. Hiện tại, công tác quản lý chủ yếu tập trung vào việc chống gian lận viễn thông, ngân hàng ngầm và các tổ chức tài chính phi ngân hàng cung cấp dịch vụ tài sản ảo. Đồng thời, đồng RMB kỹ thuật số được thúc đẩy mạnh mẽ để thay thế một số kịch bản ứng dụng tiền ảo, về cơ bản làm giảm đất cho hoạt động rửa tiền tiền ảo.

(II)Đặc khu hành chính Hồng Kông

Hồng Kông đã thông qua phần bổ sung cho Sắc lệnh chống rửa tiền và hệ thống cấp phép VASP để quản lý chặt chẽ các nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo. Vào tháng 5 năm 2025, Hội đồng lập pháp Hồng Kông đã thông qua Dự luật phát hành Stablecoin, thiết lập khuôn khổ quản lý cho việc phát hành stablecoin tiền tệ hợp pháp: tất cả các đơn vị phát hành stablecoin tiền tệ hợp pháp được phát hành tại Hồng Kông được neo vào đô la Hồng Kông hoặc ngoại tệ phải có giấy phép và đáp ứng các yêu cầu về quản lý tài sản dự trữ, bảo vệ việc chuộc lại, cô lập tài sản, AML/CFT (chống rửa tiền/chống tài trợ khủng bố) (hkma.gov.hk, 2025). Động thái này cho thấy Hồng Kông đã có bước tiến quan trọng trong việc quản lý stablecoin, nhằm mục đích quản lý việc phát hành và lưu thông stablecoin và ngăn ngừa rủi ro tài chính như rửa tiền.

(III)Singapore

Đạo luật dịch vụ thanh toán của Singapore yêu cầu các nhà cung cấp mã thông báo kỹ thuật số phải đăng ký và thực hiện nghĩa vụ AML. MAS (Cơ quan tiền tệ Singapore) đã đưa ra khuôn khổ stablecoin đơn tiền tệ (SCS) để quản lý việc phát hành và lưu thông stablecoin được neo theo đô la Singapore và các loại tiền tệ chính của G10. MAS coi stablecoin là một phần của cơ sở hạ tầng hệ thống thanh toán và áp dụng các yêu cầu nghiêm ngặt về tính ổn định giá trị và yêu cầu dự trữ để đảm bảo rằng việc phát hành và vận hành stablecoin tuân thủ các tiêu chuẩn quản lý tài chính và duy trì tính ổn định của thị trường tài chính.

(IV)Thái Lan

Đạo luật Kinh doanh Tài sản Kỹ thuật số của Thái Lan bao gồm các tài sản tiền điện tử và yêu cầu các sàn giao dịch và nhà cung cấp dịch vụ ví phải đăng ký. SEC đã chấp thuận việc sử dụng các loại tiền ổn định như USDT và USDC trên các sàn giao dịch vào năm 2025 (coindesk.com, 2025). Ngân hàng Thái Lan hỗ trợ các chương trình thí điểm sáng tạo nhưng yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt các loại tiền ổn định thanh toán. Trong khi khuyến khích đổi mới tài sản kỹ thuật số, chính sách quản lý của Thái Lan tập trung vào việc ngăn ngừa các rủi ro như rửa tiền do tiền ổn định gây ra và tăng cường giám sát các tổ chức và tiền ổn định có liên quan thông qua các hệ thống đăng ký và các yêu cầu tuân thủ.

(V)Philippines

Ngân hàng Trung ương Philippines đã ban hành Quy định về Tài sản Kỹ thuật số, trong đó quy định rằng VASP phải được cấp phép để hoạt động và có thể thử nghiệm các loại tiền tệ ổn định hợp pháp (như đồng tiền ổn định peso PHPC) trong môi trường thử nghiệm theo quy định (elliptic.co, không có ngày). Quốc gia này khuyến khích các ngân hàng và tổ chức thanh toán tham gia vào hoạt động giám sát và đổi mới tài sản ảo, đồng thời cố gắng đạt được sự cân bằng giữa đổi mới và giám sát bằng cách thiết lập hệ thống cấp phép và thử nghiệm theo quy định, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của ngành tài sản ảo và kiểm soát hiệu quả các rủi ro như rửa tiền.

(VI)Campuchia

Ngân hàng Quốc gia Campuchia (NBC) phân loại và quản lý tài sản tiền điện tử, phân loại các loại tiền ổn định đủ điều kiện vào "Nhóm 1" và nghiêm cấm sử dụng tiền ổn định cho mục đích thanh toán trong nước. Các ngân hàng phải xin phê duyệt trước khi có thể điều hành các doanh nghiệp liên quan đến tiền ổn định. Chính sách quản lý của Campuchia cho phép tồn tại hợp lý các loại tiền ổn định ở một mức độ nhất định, nhưng hạn chế nghiêm ngặt phạm vi sử dụng và hoạt động kinh doanh của các ngân hàng để ngăn chặn tiền ổn định gây ra tác động đến trật tự tài chính trong nước và giảm thiểu các hoạt động bất hợp pháp như rửa tiền.

(VII) Myanmar

Ngân hàng Trung ương Myanmar đã nhiều lần nhắc lại rằng các giao dịch tiền ảo là bất hợp pháp. Thông báo năm 2024 tiếp tục cảnh báo rằng các cá nhân bị cấm tham gia vào bất kỳ giao dịch tiền kỹ thuật số và hoạt động trao đổi nào không được quản lý. Hiện tại, Myanmar không có hệ thống quản lý tài sản tiền điện tử chính thức. Việc quản lý tiền ảo chủ yếu dựa vào các lệnh hành chính và lệnh cấm nghiêm ngặt. Điều này đã hạn chế việc áp dụng hợp pháp các loại tiền ảo ở một mức độ nhất định, nhưng cũng gây khó khăn cho việc loại bỏ hoàn toàn các hoạt động giao dịch ngầm.

Nhìn chung, có sự khác biệt về cường độ giám sát tài sản ảo ở nhiều nơi: Đặc khu hành chính Hồng Kông và Singapore đang đẩy nhanh quá trình xây dựng thể chế và xây dựng khuôn khổ quản lý toàn diện; nhiều quốc gia Đông Nam Á đã tăng cường kiểm soát thanh toán và tiền ổn định. Xu hướng chung của hoạt động giám sát là tuân thủ nguyên tắc "cùng hoạt động, cùng rủi ro, cùng giám sát", tăng cường các biện pháp KYC/AML và hợp tác thực thi pháp luật xuyên biên giới để giải quyết các rủi ro tài chính như rửa tiền bằng tiền ảo.

@unsplash

VII. Thách thức và khuyến nghị chính sách

(I)Thách thức

Khó khăn lớn trong việc thực thi pháp luật:

Tiền ảo có đặc điểm là tính thanh khoản xuyên biên giới mạnh và tính ẩn danh vượt trội, khiến việc theo dõi và xác định vị trí tiền của tội phạm trở nên khó khăn. Bản chất phi tập trung của công nghệ blockchain cũng làm tăng thêm khó khăn cho các cơ quan quản lý trong việc có được thông tin đầy đủ về dòng vốn và các phương pháp thực thi pháp luật truyền thống phải đối mặt với những thách thức lớn khi đối mặt với hoạt động rửa tiền bằng tiền ảo.

Phối hợp quản lý không đầy đủ:

Các quốc gia và khu vực khác nhau về các quy tắc, tiêu chuẩn và thông lệ quản lý tiền ảo và tội phạm có thể lợi dụng những khác biệt này để tiến hành "chênh lệch giá theo quy định" và chọn các khu vực có quy định lỏng lẻo hơn để tiến hành các hoạt động rửa tiền. Ngoài ra, cơ chế hợp tác thực thi pháp luật xuyên biên giới vẫn chưa được thiết lập đầy đủ và việc chia sẻ thông tin không được thông suốt, dẫn đến hiệu quả thấp trong việc chống lại các vụ rửa tiền xuyên quốc gia.

Những rủi ro đặc biệt của stablecoin:

Stablecoin có quy mô lớn và có các thuộc tính thanh toán rõ ràng. Tính ổn định giá trị và cơ chế phát hành của chúng ảnh hưởng trực tiếp đến tính ổn định của thị trường tài chính. Nếu dự trữ vốn của đơn vị phát hành stablecoin không đủ, neo tài sản không vững chắc hoặc cơ chế hoàn trả bị lỗi, điều này có thể gây ra rủi ro tài chính. Đồng thời, việc sử dụng rộng rãi stablecoin cũng tạo điều kiện cho các hoạt động bất hợp pháp như rửa tiền và các cơ quan quản lý cần tìm ra sự cân bằng giữa đổi mới và rủi ro.

(II) Khuyến nghị về chính sách

Tăng cường chia sẻ thông tin tình báo quốc tế và hợp tác kỹ thuật:

Thiết lập và cải thiện các cơ chế chia sẻ thông tin tình báo quốc tế, đồng thời tăng cường hợp tác và giao tiếp giữa các cơ quan quản lý và cơ quan thực thi pháp luật của các quốc gia khác nhau. Cùng nhau phát triển và thúc đẩy công nghệ phân tích blockchain để nâng cao khả năng theo dõi và giám sát dòng vốn tiền ảo. Ví dụ, các quốc gia có thể chia sẻ thông tin như địa chỉ ví đáng ngờ và mẫu giao dịch để hình thành mạng lưới chống rửa tiền toàn cầu.

Thúc đẩy sự phối hợp quản lý khu vực và thống nhất tiêu chuẩn:

Tham khảo các khuyến nghị của các tổ chức quốc tế như FATF (Lực lượng đặc nhiệm hành động tài chính), thúc đẩy sự thống nhất các quy tắc đi lại, các tiêu chuẩn báo cáo giao dịch đáng ngờ và các yêu cầu quản lý khác ở các quốc gia và khu vực trong khu vực. Tăng cường sự phối hợp quản lý liên khu vực, giảm không gian cho "sự chênh lệch giá theo quy định" và hình thành một lực lượng quản lý nhất quán. Có thể cân nhắc thành lập một cơ quan điều phối quản lý tiền ảo khu vực, tổ chức các cuộc họp thường kỳ và điều phối các chính sách và hành động quản lý.

Tăng cường giám sát và kiểm soát rủi ro đối với stablecoin:

Thực hiện các yêu cầu nghiêm ngặt về dự trữ vốn, kiểm toán và công bố thông tin đối với các đơn vị phát hành stablecoin để đảm bảo tính xác thực và ổn định của việc neo giữ tài sản của họ và bảo vệ quyền hoàn trả của nhà đầu tư. Tăng cường giám sát các nền tảng giao dịch và các tình huống sử dụng stablecoin, yêu cầu các tổ chức có liên quan thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp KYC/AML và tiến hành giám sát và báo cáo theo thời gian thực các giao dịch bất thường. Đồng thời, nghiên cứu và thiết lập cơ chế cảnh báo rủi ro cho stablecoin để kịp thời phát hiện và xử lý các rủi ro tài chính có thể xảy ra.

Sử dụng các biện pháp kỹ thuật để hỗ trợ thực thi pháp luật và giám sát:

Khuyến khích các cơ quan quản lý hợp tác với các công ty phân tích chuỗi chuyên nghiệp để giới thiệu các công nghệ và công cụ theo dõi chuỗi tiên tiến nhằm đạt được mục tiêu giám sát và phân tích thời gian thực các luồng vốn đáng ngờ. Sử dụng dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo và các công nghệ khác để khai thác và phân tích dữ liệu blockchain khổng lồ, xác định các mô hình rửa tiền tiềm ẩn và hành vi giao dịch bất thường, đồng thời cải thiện hiệu quả và độ chính xác của quy định.

Tăng cường các ràng buộc về tuân thủ và giáo dục công chúng:

Tăng mức phạt đối với các VASP, nền tảng giao dịch và ngân hàng ngầm không có giấy phép, tăng chi phí vi phạm và hình thành biện pháp răn đe pháp lý mạnh mẽ. Cải thiện cơ chế thu hồi xuyên biên giới và tăng cường thu hồi và trả lại tiền phạm tội. Đồng thời, tăng cường giáo dục công chúng, nâng cao nhận thức và nhận thức rủi ro của công chúng về các hoạt động bất hợp pháp như rửa tiền bằng tiền ảo và hướng dẫn công chúng có ý thức tuân thủ luật pháp và quy định, không tham gia vào các hoạt động tài sản ảo bất hợp pháp.

VIII. Kết luận

Nghiên cứu cho thấy mặc dù Trung Quốc đại lục cấm nghiêm ngặt tài sản tiền điện tử, nhưng chuỗi rửa tiền vẫn có thể được hoàn thành thông qua các ngân hàng ngầm, sàn giao dịch trong và ngoài nước và mạng lưới tiền tệ ổn định. Đặc khu hành chính Hồng Kông, Singapore và các nơi khác đã tăng cường giám sát VASP và stablecoin, một số quốc gia Đông Nam Á cũng đang không ngừng cải thiện các quy định hoặc tăng cường thực thi pháp luật. Tuy nhiên, rửa tiền bằng tiền ảo vẫn phải đối mặt với những thách thức như khó khăn trong việc thực thi pháp luật, sự phối hợp quản lý không đầy đủ và những rủi ro đặc biệt của stablecoin.